Forklift ve Forklift Çeşitleri

1800’lü yıllardan beri hayatımızda olan bir iş makinası forklift. Yani forklift nedir sorusunun yanıtını bundan asırlar önce birileri kendi içinde çözmüş, başka birileri geliştirmiş, ötekiler de günümüze getirmiş. İyi ki de getirmiş zira bunca yükün altından kalkmamız doğa kanuna aykırı. Forklift, ağır yükleri daha güvenli kaldırmak amacıyla iş sağlığı ve güvenliği kanunu kapsamında çok tercih edilen bir iş makinasıdır. Performansı ve kullanım kolaylığı ile en sık tercih edilen iş makinalarından aynı zamanda.

İngilizce fork ve lift kelimelerinin bir araya gelmesiyle “çatallı istifleyici” anlamına gelen forklift kelimesi çıkıyor ortaya. Her ne kadar ismi forklift olsa da dilimize daha yakın gelen portif, forkit, çatallı yükleyici, portklit, fortif, forkilit gibi telaffuzları da var. TDK için bir değeri olmasa da artık öyle bir yerleşmiş ki dilimize kimse yadırgamıyor diyebiliriz. Bunlardan en sık kullanılanı portif. Portif nedir sorusunun yanıtı ile forklift nedir sorusunun yanıtı aynı zira aralarında yalnızca telaffuz farkı var. Forklift tek bir çeşitten oluşan bir iş makinası değildir. Kullanım amacı ağır yükleri kaldırmak ancak kendi içinde kullanım kolaylığı sağlaması bakımından çeşitlere ayrılıyor. Çeşitli malzemelerin yüklenmesi, indirilmesi ve istiflenmesinde kullanılan makinalar elektrik motoru ve/veya içen yanmalı motor ile çalışan hareketli kaldırma makinesidir.

Forklift’ler sanayi, depo, gümrük, antrepo, fabrika, şantiye ve ambar gibi alanlarda ağır yüklerin kaldırılması için kullanılıyor. Yanı sıra istif yapılması gereken birçok sektörde de oldukça işe yarıyor. Forklift kullanım alanları, zemine göre çeşitleniyor. Örneğin engebeli arazilerde kullanılan forklift’ler diğerlerine oranla daha farklı özelliklere sahip olabiliyor. Forklift fiyatları da makinanın sahip olduğu özelliklere göre değişiyor. Forklift çeşitlerini şu başlıklar altında toplayabiliriz; güç kaynağına göre forklift çeşitleri, hareket sistemlerine göre forklift çeşitleri, tasarım ve kullanım alanlarına göre forklift çeşitleri…

1 – Güç Kaynağına Göre Forklift Çeşitleri

Kullanılan güç kaynağına göre forklift çeşitleri farklılık gösterir. Bunları genelde 4 ana başlık altında topluyoruz; akülü forklift’ler, LPG’li forklift’ler, elektrikli forklift’ler, dizel forklift’ler.

Dizel forklift’ler

Açık alanda ve daha ağır işlerde kullanılan forklift çeşitlerinden biridir. Dizel forklift’lerin güç kaynakları iki ya da dört zamanlı dizel motordur. Özellikle açık alanda kullanım kolaylığı bakımından tercih edilir. Pratiktir ve en ağır işlerde bile kaliteli, güvenli çözümler sunar.

Elektrikli forklift’ler

Güç kaynağı elektrik motoru olan forklift çeşitlerindendir. Çok ağır işlerde kullanmak için uygun değildir. Aynı zamanda açık alanlar için de tercih edilmez. Elektrikli forklift’ler daha çok kapalı alanlarda kullanılır. Gürültüsü çok yoktur bu nedenle sessiz olunması gereken ortamlar için de idealdir. Hafif ve çok ağır olmayan işler için kullanılır.

LPG’li forklift’ler

Güç kaynağı adından da anlaşılacağı üzere LPG motoru olan forklift çeşitlerindendir. Aslında dizel forklift’ler ile koordineli ilerler diyebiliriz çünkü genelde LPG’li forklift’ler, Dizel forklift’lere alternatif olarak kullanılır. Ağır yükler için iyi bir tercih olabilir. Ancak LPG sistemi ile çalıştığından, kapalı alanlarda kullanımı daima hayati risktir. Açık alanlarda, işinin uzmanı forklift operatörleri tarafından kullanılmaları daha uygundur. Her bir forklift, kendi için iş sağlığı, iş güvenliği gibi unsurları barındırır. Bu nedenle tüm makinaların forklift operatörü tarafından kullanılması ve onun gözetiminde bakımlarının yapılması önemli bir detaydır.

Akülü forklift’ler

Bunlara bataryalı forklift’ler de diyebiliriz. Şarj edilebilir akü ile çalışırlar. Seslerini neredeyse hiç duymayız, egzoz gazı çıkarmadıkları için çevre dostudurlar aynı zamanda. Kapalı alanlarda, insanların sahada olduğu yerlerde ve özellikle gıda sektöründe sıklıkla tercih edilen bir forklift çeşididir. Kaldırma kapasiteleri düşüktür, ağır yükleri kaldıramazlar. Tozlu, yağışlı, topraklı, dengesiz zeminli alanlarda kullanıma uygun değildir. Dış ortamlarda kullanılmaz diyelim hatta. Şarj edilerek çalıştırılır, genellikle 8 ila 10 saat arası çalışabilirler.

2 – Hareket Sistemlerine Göre Forklift Çeşitleri

Hareket sistemlerine göre de forkliftler çeşitlere ayrılır. Engebeli arazilerde kaldırılan yükler dengesiz olabilir bu da forklift kazalarına yol açar. Forkliftler hareket özelliklerine göre dörde ayrılır. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz; debriyajlı forklift, tork konverterli forklift, hidrostatik forklift, elektrik motorlu forklift.

Debriyajlı forklift’ler

Aslına bakarsanız artık günümüzde çok sık üretilen bir forklift çeşidi değildir. Çünkü bu makinaların çalışması sırasında debriyaj, sık rastlanan bir problemdir. Forklift’lerin ilerleme sistemleri aslında bir “iletme” sistemidir; bu sistemler, motordan alınan dönme hareketini şanzıman, şart ve aks aracılığı ile tekerleklere iletir. Bu iletimden kaynaklanan sıkıntılarda birtakım problemler ortaya çıkar. Sık rastlanan debriyaj problemlerinden dolayı da üretici firmalar artık bu tip forklift’leri pek üretmez.

Tork konverterli forklift’ler

Tork konverterli forklift’ler genellikle dizel, benzinli ve LPG’li forklift’lerde sıklıkla kullanılır. Bu tip forklift’lerin kavrama sistemi genel olarak tüm iş makinelerinde karşımıza çıkar. Forklift operatörünün daha kolay kullanabildiği makinalardır. Tork konverterli forklift’lerin hidrolik şanzımanlara sahip olduğu bilgisini de verelim.

Hidrostatik forklift’ler

Hidrostatik forklift’lerde iletim elemanları bulunmaz. Hidrostatik pompa ve hidrostatik motor ile çalışır. Yani tork konverter ya da debriyajlı forklift’lerde olduğu gibi kavrama yoktur. Basınçlı hidrolik yağ ile döndürülür hidrostatik motorlar. Bunlar da direkt olarak tekerlekleri harekete geçirir. Forklift operatörü, hidroliğe yön veren valfleri kumanda eder ve böylece forklift ileri ve geri hareket eder. Şanzıman, şaft, diferansiyel gibi hareket iletim elemanları bulunmaz. Tüm sistem hidrostatik pompa ve hidrostatik motor temeline dayanır.

Elektrik motorlu forklift’ler

Elektrikli forklift’lerde hareket sistemi elektrik motorları ile gerçekleşir. Makine, elektrik motorlarının döndürme hareketi sayesinde hareket eder.

3 – Tasarımlarına Göre Forklift Çeşitleri

Sadece düzenekleri, özellikleri değil tasarımlarına, kullanım alanlarına göre de forklift’ler çeşitlilik gösterir. Bunları dört grupta inceleyebiliriz; karşı dengelemeli forklift’ler, üç tekerlekli forklift’ler, sık depolama forklift’leri ve transpaletler.

Dengeli forklift’ler

Genel amaçlı forklift’ler de diyebiliriz. Counterbalance forklift olarak da geçer. En sık rastlanan türüdür. Yükün ağırlığını dengeleyerek çalıştıkları için dengeli forklift olarak adlandırılır. Bu tip forklift’lerde kaldırılan ağırlığı dengelemek için bir dengeleme ağırlığı bulunur. Böylece denge sağlanır. Elektrikli, gazlı ve dizel olarak çeşitlenir.

Üç tekerlekli forklift’ler

Üç tekerlekli forklift’lerde maksimum manevra kabiliyeti vardır. Dar ve manevranın zor olduğu alanlarda kullanılır. İç ve dış ortamlarda kullanılabilir. Manevra kabiliyetindeki güç sayesinde en verimli forklift’lerden biridir. Arkada 1 önce ise 2 tekerlek vardır. Bu sayede hareket kabiliyetleri yüksektir.

Sık depolama forklift’leri

Çok dar alanlarda bile rahatça hareket edebilir. Tekerlek genişliği azdır. Yerden kazanmak için malzemeler mümkün olduğunca yükseklere istiflenir böylece daha çok yük taşınabilir. Dar alanlarda rahatça manevra yapabildiği için, sıkışık ortamlarda en sık tercih edilen forklift çeşitlerindendir.

Transpaletler

Öncelikle transpalet nedir bundan bahsedelim kısaca. Transpalet kapalı alanlarda küçük yüklerin taşınmasında kullanılan iş makinasıdır. 3,5 tona kadar olan yükleri kaldırmak için tasarlanmıştır. Paletli yükleri kaldırır. Genelde kapalı ortamlarda kullanılır; motorsuz ve küçük yüklerin taşınabilmesine imkân sağlar. Sadece kaldırma mekanizması vardır ve insan gücü ile hareket ettirilerek yük kaldırılır. Transpalet çeşitleri vardır; kaldırma sistemleri ayak pompalıdır aynı zamanda akü ile çalışan elektro hidrolik donanımlı olan çeşitleri de mevcuttur.